Σύμφωνα με τα όσα έχει διαπιστώσει ο Συνήγορος του Πολίτη από τη διερεύνηση των σχετικών αναφορών, «τα πιστωτικά ιδρύματα προβαίνουν σε κατασχέσεις αγροτικών ενισχύσεων και καλούν τους παραγωγούς να προσκομίσουν βεβαιώσεις από τον ΟΠΕΚΕΠΕ για την προέλευση των ποσών και την υπαγωγή αυτών στο ακατάσχετο. Ωστόσο ο Οργανισμός στην από 17/01/2017 ανακοίνωσή του δήλωσε ότι «…ο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν γνωρίζει και δεν έχει καμία επιπλέον αρμοδιότητα που να αφορά είτε την έκδοση βεβαιώσεων, είτε την υποχρέωση ενημέρωσης των Τραπεζών ή άλλων υπηρεσιών για τα ποσά των παρακρατήσεων ή το ύψος των ακατάσχετων ποσών…»
Ο Συνήγορος του Πολίτη επισήμανε στον ΟΠΕΚΕΠΕ ότι το άρθρο 32 του νόμου 4314/2014 ορίζει ότι «…1.α) Οι προκαταβολές και οι ενδιάμεσες πληρωμές των δικαιούχων για την υλοποίηση των πράξεων που συγχρηματοδοτούνται από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας και θάλασσας και το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης, δεν κατάσχονται, δεν υπόκεινται σε κανενός είδους παρακράτηση και δεν συμψηφίζονται με τυχόν οφειλές του δικαιούχου προς το Ελληνικό Δημόσιο ή τα ασφαλιστικά ταμεία. Στην περίπτωση αυτή παραμένουν σε ισχύ οι γενικές διατάξεις περί φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας για είσπραξη χρημάτων, χωρίς όμως τον όρο της παρακράτησης. Οι τελικές πληρωμές των ανωτέρω δικαιούχων, μετά την ολοκλήρωση του έργου, δύνανται να κατάσχονται, συμψηφίζονται, παρακρατούνται ή να αποδίδονται για λογαριασμό του δικαιούχου και καταβάλλονται με την υποχρεωτική προσκόμιση αποδεικτικών φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας. Ο διατάκτης της πληρωμής κατά την έκδοση της απόφασης έγκρισης πληρωμής ορίζει ρητά ότι η ενίσχυση αυτή εμπίπτει στις ρυθμίσεις του παρόντος άρθρου και αν η πληρωμή αφορά προκαταβολή, ενδιάμεση ή τελική πληρωμή…». Επίσης, στο από 23/01/2017 έγγραφο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων («αναφορικά με κατασχέσεις αγροτικών επιδοτήσεων») που υπογράφεται από τον Αναπληρωτή Γενικό Διευθυντή Φορολογικής Διοίκησης (αρ. πρωτ. Α.ΕΙΣΠΡ.Β 1009672ΕΞ2017) αναφέρεται ότι «…Ακολούθως, σε περίπτωση επιβολής από το Δημόσιο κατασχέσεων σε τραπεζικούς λογαριασμούς εις χείρας πιστωτικών ιδρυμάτων ως τρίτων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και ποσά κοινοτικών επιδοτήσεων ή χρηματοδοτήσεων, ο φορέας της κατάθεσης (Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε.), ο οποίος γνωρίζει την προέλευσή της καθώς και το είδος των ενισχύσεων, οφείλει να ενημερώνει τα πιστωτικά ιδρύματα για το ακατάσχετο αυτών καθώς και για το νομοθετικό πλαίσιο που ρητά το προβλέπει…» Ο ΟΠΕΚΕΠΕ απήντησε ότι προβαίνει σε παρακράτηση και απόδοση οφειλομένων ποσών προς το Ελληνικό Δημόσιο ή/και τα ασφαλιστικά ταμεία για όλες τις πληρωμές των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και απαιτούν την προσκόμιση ασφαλιστικής και φορολογικής ενημερότητας και τις τελικές πληρωμές των προγραμμάτων που συγχρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης ΕΓΤΑΑ). Οι υπόλοιπες ενισχύσεις που δεν απαιτούν προσκόμιση ασφαλιστικής και φορολογικής ενημερότητας κατά την πληρωμή καταβάλλονται στο ακέραιο στους δικαιούχους, με απευθείας πίστωση στον τραπεζικό τους λογαριασμό.
Επιπλέον δηλώνει ότι δεν έχει καμία απολύτως αρμοδιότητα επί των κατασχέσεων ή της παροχής ενημέρωσης προς τα Τραπεζικά Ιδρύματα περί της φύσης ή του ακατάσχετου των επιδοτήσεων. Παράλληλα, επικαλείται το από 03/08/2017 Δελτίο Τύπου του ΥΠΑΤ όπου τονίζεται «…ότι όταν επιβάλλονται από το Δημόσιο κατασχέσεις σε τραπεζικές καταθέσεις εις χείρας πιστωτικών ιδρυμάτων ως τρίτων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και ποσά κοινοτικών επιδοτήσεων, τα πιστωτικά ιδρύματα, τα οποία γνωρίζουν την προέλευση της κατάθεσης και το είδος των ενισχύσεων, οφείλουν να εξετάζουν κάθε φορά, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας για το ακατάσχετο αυτών…»
Εντοπίζεται διχογνωμία μεταξύ των Υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης και Οικονομικών σε ό,τι αφορά την αρμοδιότητα ενημέρωσης ως προς την υπαγωγή των αγροτικών ενισχύσεων στο ακατάσχετο. Είναι επιτακτική η επίλυση του ζητήματος προκειμένου να μην κατάσχονται αγροτικές επιδοτήσεις που προστατεύονται από το νόμο.
Κατάσχεση βασικής ενίσχυσης
Ο Συνήγορος του Πολίτη έγινε αποδέκτης αναφορών (αρ. φακέλου 236806/2017, 239068/2017) με αντικείμενο την κατάσχεση της βασικής ενίσχυσης. Οι πολίτες έθεσαν υπόψη της Αρχής ότι, λόγω οφειλών τους προς τη φορολογική διοίκηση ή τα ασφαλιστικά ταμεία, τούς παρακρατήθηκε το σύνολο ή τμήμα της βασικής ενίσχυσης, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα της γεωργικής τους εκμετάλλευσης και κάλεσαν την Αρχή να τους ενημερώσει ως προς τη νομιμότητα των ενεργειών της Διοίκησης. Επί του ζητήματος των κατασχέσεων των αγροτικών επιδοτήσεων, η Ολομέλεια του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (Ν.Σ.Κ.) με την αρ. 465/99 έκρινε ότι:
α. Εάν η επιδότηση καταβάλλεται στο πλαίσιο κάποιου κοινοτικού προγράμματος προς κάλυψη δαπάνης ή απώλειας εισοδήματος εκ παρωχημένης συμπεριφοράς (πράξεως ή παραλείψεως) του δικαιούχου, τουτέστιν χάριν επιτευχθέντος ήδη συγκεκριμένου έργου, επενδύσεως ή αποτελέσματος, τότε η κατάσχεση, ο συμψηφισμός και η εκχώρηση της επιδοτήσεως ή άλλης χρηματικής ενισχύσεως εκ κονδυλίων της ΕΕ δεν προσκρούει στην κοινοτική έννομη τάξη και επομένως, είναι επιτρεπτή σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις του εθνικού δικαίου, δεδομένου ότι σε αυτή την περίπτωση η απαίτηση του δικαιούχου δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη απαίτηση του.
β. Δεν υπόκεινται υπό προϋποθέσεις σε κατάσχεση επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή χρηματικές ενισχύσεις που αποσκοπούν στην υπό του δικαιούχου εις το μέλλον ενέργεια συγκεκριμένης επένδυσης ή στην επίτευξη συγκεκριμένου έργου ή αποτελέσματος, διότι η επιδότηση αυτή θεωρείται «οιονεί δεσμευμένη» και δύναται να χρησιμοποιηθεί μόνο για συγκεκριμένο σκοπό ή έργο. Ως εκ τούτου δεν επιτρέπεται η ελεύθερη διαχείριση της από το δικαιούχο (π.χ. εκχώρηση), αλλά ούτε και υπόκειται σε κατάσχεση ή συμψηφισμό, αφού πρέπει να διατεθεί για την εκτέλεση του αναληφθέντος στα πλαίσια του σχετικού προγράμματος έργου. Το ίδιο ισχύει και προκειμένου περί ενδιάμεσων καταβολών που αποσκοπούν στη διατήρηση ή συνέχιση κάποιου κοινοτικού προγράμματος. Μετά την ολοκλήρωση όμως του έργου και την υλοποίηση του κοινοτικού σκοπού, είναι επιτρεπτή τόσο η κατάσχεση όσο και ο συμψηφισμός της επιδότησης.
Επιπρόσθετα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει γνώση του ζητήματος των κατασχέσεων ευρωπαϊκών ενισχύσεων από τις ελληνικές Αρχές. Συγκεκριμένα, την 01 /02/2017 κατατέθηκε από Έλληνα ευρωβουλευτή ερώτημα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφορικά με τις κατασχέσεις από το Ελληνικό Δημόσιο και τις τράπεζες των κοινοτικών ενισχύσεων και επιδοτήσεων των Ελλήνων αγροτών και κτηνοτρόφων. Η Επιτροπή ερωτήθηκε εάν προτίθεται να προβεί σε ενέργειες αναφορικά με το ζήτημα. Η απάντηση της Επιτροπής έχει ως εξής: «Το άρθρο 29 του κανονισμού 73/2009 και το άρθρο 11 του κανονισμού 1306/2013 ορίζουν ότι οι επιχορηγήσεις και οι επιδοτήσεις της ΕΕ καταβάλλονται στο ακέραιο στους δικαιούχους. Σε αυτό το στάδιο, η Επιτροπή δεν είναι σε θέση να διατυπώσει περαιτέρω σχόλια σχετικά με την επίμαχη ελληνική νομοθεσία. Υπενθυμίζονται οι εξής γενικές αρχές: Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην υπόθεση C-132/95 (Bent Jensen) απεφάνθη ότι επιτρέπεται η παρακράτηση υπέρ του εθνικού προϋπολογισμού των ενισχύσεων που δικαιούται κάποιος στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής λόγω οφειλών του προς το κράτος, εκτός αν η πρακτική αυτή θίγει την αποτελεσματικότητα του δικαίου της ΕΕ ή έχει ως αποτέλεσμα την άνιση μεταχείριση των επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, στις περιπτώσεις που εξέτασε, η Επιτροπή δέχθηκε την εφαρμογή της αρχής για τον συμψηφισμό από τα κράτη μέλη των γεωργικών επιδοτήσεων της ΕΕ κατόπιν ανάλυσης των εθνικών διατάξεων. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι, υπό τις ίδιες προϋποθέσεις, επιτρέπονται κατ’ αρχήν οι συντηρητικές και αναγκαστικές κατασχέσεις καθώς και η επιβολή τελών, φόρων και επιβαρύνσεων, σύμφωνα με το άρθρο 29 του κανονισμού 73/2009 και το άρθρο 11 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1306/2013. Οι ενισχύσεις πρέπει να καταβάλλονται στο ακέραιο στους δικαιούχους και για τον σκοπό αυτό οι δικαιούχοι οφείλουν να δηλώσουν έναν τραπεζικό λογαριασμό στους οργανισμούς πληρωμών, έτσι ώστε να τις λαμβάνουν. Η προαναφερόμενη προϋπόθεση πληρούται με την καταβολή της ενίσχυσης στον τραπεζικό λογαριασμό των δικαιούχων. Η ιδιωτική σχέση μεταξύ πελάτη και τραπεζικής οντότητας διέπεται από την εθνική νομοθεσία.»
Η βασική ενίσχυση αφορά σε ποσά που εκταμιεύονται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων, σχετίζεται με εισοδηματική στήριξη των παραγωγών και δεν εμπίπτει στο ακατάσχετο που προβλέπει το άρθρο 32 του νόμου 4314/2014. Συνεπώς, από τη στιγμή που κατατίθενται στα τραπεζικά ιδρύματα από τον ΟΠΕΚΕΠΕ δύνανται να κατασχεθούν, καθώς αυτό δεν προσκρούει σε απαγορευτική διάταξη νόμου.
Ωστόσο, το γεωργικό εισόδημα εξαρτάται από μία σειρά αστάθμητων παραγόντων στους οποίους περιλαμβάνονται οι διακυμάνσεις στις τιμές των γεωργικών προϊόντων οι κλιματολογικές συνθήκες, οι ασθένειες φυτών και ζώων και η αβεβαιότητα στις αποδόσεις. Οι άμεσες ενισχύσεις χορηγούνται στους παραγωγούς ως εισοδηματικό δίχτυ ασφαλείας («safety net»), προκειμένου να συνεχιστεί απρόσκοπτα η γεωργική τους δραστηριότητα, ανεξάρτητα από την επίδραση των παραγόντων αυτών. Η κατάσχεση της βασικής ενίσχυσης χωρίς περιορισμό και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ότι τμήμα αυτής χρησιμοποιείται ως επένδυση για την αγορά μέσων που θα εξασφαλίσουν την παραγωγή για τα επόμενα έτη (λ.χ. ζωοτροφές, σπόροι, φυτοφάρμακα), ανατρέπει τον γεωργικό προγραμματισμό και θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Επομένως θίγει αρνητικά το σκοπό για τον οποίο έχει χορηγηθεί.
Πρόταση του Συνηγόρου του Πολίτη είναι να θεσπιστεί ακατάσχετο στη βασική ενίσχυση, το οποίο να σχετίζεται με το μέγεθος και επομένως τις ανάγκες της αγροτικής εκμετάλλευσης. Το ύψος του ορίου θα μπορούσε να αποτελεί ποσοστό της αξίας των δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης.
Συμπέρασμα
Οι αγροτικές επιδοτήσεις, παρά την κατηγορηματική διαβεβαίωση του ενωσιακού δικαίου ότι καταβάλλονται στο ακέραιο στους δικαιούχους, καταλήγουν σε πλείστες περιπτώσεις να μην φθάνουν στα χέρια των αγροτών οφειλετών του δημοσίου, λόγω μη θέσπισης ρητής διάταξης περί ακατασχέτου στην ελληνική νομοθεσία, και διχογνωμίας και μετάθεσης ευθύνης μεταξύ των φορέων, ως προς την διαβεβαίωση περί του ακατασχέτου.»
Πηγή agro24.gr
