Ο εορτασμό της ιστορικής επετείου της Μάχης της ΣΦΑΛΑΣ Αράχωβας, - η οποία υπήρξε κορυφαία πράξη της Εθνικής Αντίστασης κατά των Γερμανών κατακτητών, στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου του 1943 -, θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2020 και ώρα 11:00 π.μ. στην Εθνική Οδό Αράχωβας-Δελφών, στροφή ΣΦΑΛΑΣ,(κοντά στο κέντρο ΟΜΦΑΛΟΣ, όπου βρίσκεται το μνημείο) με διοργανωτή τον Δήμο Διστόμου Αράχωβας Αντίκυρας
Πρόγραμμα Εορτασμού Επετείου μάχης Σφάλας Αράχωβας
ΚΥΡΙΑΚΗ 13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2020
10:55 π.μ. Πέρας αφίξεων επισήμων και πολιτών στο χώρο της μάχης.
(Εθν. Οδός Αράχωβας-Δελφών, στροφή ΣΦΑΛΑΣ, κοντά στο κέντρο ΟΜΦΑΛΟΣ, όπου βρίσκεται το μνημείο).
11:00 π.μ. Επιμνημόσυνη δέηση.
Ομιλία από τον Δήμαρχο Διστόμου Αράχωβας Αντίκυρας κ. Ιωάννη Σταθά.
Προσκλητήριο νεκρών.
Κατάθεση στεφάνων.
Τήρηση ενός λεπτού σιγής στη μνήμη των ενδόξων πεσόντων.
Εθνικός Ύμνος.
Πέρας Τελετής.
Η μάχη
Στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου του 1943 ισχυρές δυνάμεις του ΕΛΑΣ υπό τον Νικηφόρο (ανθυπίλαρχος Δημήτρης Δημητρίου) μαζί με τις εφεδρικές ομάδες από τις περιοχές του Στειρίου, Αράχωβας, Δεσφίνας, Διστόμου κ.λ.π. είχαν κυκλώσει την Αράχωβα Βοιωτίας και είχαν στήσει ενέδρες για να ματαιώσουν τυχόν απόπειρα των Γερμανών να εμποδίσουν την παράδοση των Ιταλών στο ΕΛΑΣ και στο ΕΑΜ μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 ενώ ο Ιταλός ταγματάρχης με παρελκυστικό τρόπο προσπαθούσε να καθυστερήσει για να προφτάσει η Γερμανική βοήθεια.
Από την Άμφισσα ερχόταν προς την Αράχωβα φάλαγγα 12 γερμανικών αυτοκινήτων με 140 περίπου άνδρες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διεξαχθεί μια πεντάωρη και σκληρή μάχη ανάμεσα σε έναν γερμανικό λόχο ορεινών κυνηγών που υπερφαλαγγίστηκε από τον ΕΛΑΣ, ενώ η αρχική του επιδίωξη ήταν ο αφοπλισμός της ιταλικής φρουράς της κωμόπολης. Επρόκειτο για μια από τις πρώτες εντυπωσιακές νίκες εναντίον γερμανικής μονάδας και παράλληλα μια καλή εισαγωγή στον ανελέητο πόλεμο, ο οποίος θα άρχιζε μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, ανάμεσα στους Έλληνες αντάρτες και στη Βέρμαχτ.
Κατά την υποχώρηση των Γερμανών χτυπήθηκαν από στοιχεία του 5/42 υπό τους ταγματάρχες Μαναίος, Φαρμάκης. Τελικώς γύρω στους 25 Γερμανοί στρατιώτες κατάφεραν να επιστρέψουν στην Άμφισσα
Λόγω των γεγονότων, στη Λιβαδειά οι Γερμανοί απαγχόνισαν 10 άτομα λόγω του φόβου για γενικευμένη εξέγερση μέσα στη πόλη. Τελικά ο ΕΛΑΣ με την εξόντωση του Γερμανικού λόχου, κατάφερε να αποκτήσει τον πολύτιμο Ιταλικό εξοπλισμό βαρέων όπλων από ένα ολόκληρο Ιταλικό τάγμα. Ενώ οι Γερμανικές δυνάμεις κινητοποίησαν δυο τάγματα της μεραρχίας Κυνηγών και στοιχεία της 4ης SS Polizei οι οποίες αποκρούστηκαν με αποτέλεσμα την επέμβαση της Μεραρχίας Brandenburg και χρήσης πυροβολικού. Τις επόμενες μέρες οι Γερμανοί αφόπλισαν την Ιταλική φρουρά στο Λιδωρίκι.
