Γνωρίσματα του έργου του είναι το έντονο ελληνικό χρώμα , ο ανθρωπισμός, η απλότητα , η κοινωνική ομαδικότητα και η έξοχη περιγραφή των τοπίων ( η θάλασσα, η φτωχογειτονιά, τα ξωκλήσια κ.α.). Οι χαρακτήρες του είναι κυρίως γυναίκες , γριές και κοριτσάκια , φτωχοί κάτοικοι των συνοικιών και απλοϊκοί νησιώτες.
«Χρήστος Μηλιόνης» Α. Παπαδιαμάντης Μεταγραφή : Δ. Φιλελές Εκδόσεις Πηγή 2023 σελ.135
Γράφει : Ο Κώστας Α. Τραχανάς
«Στ΄ αλήθεια ,αστεία ιδέα κατέβηκε κάποιο πρωί Κυριακής στον Τούρκο κατή της Άρτας, που αφού αθώωσε δημόσια και με σκανδαλιστικό τρόπο δυο ομοεθνείς του , που είχαν απαγάγει χωρίς τη θέλησή της μια Ελληνοπούλα από τα διπλανά χωριά , έφυγε σαν καλός μουσουλμάνος για να πλυθεί , να εξαγνισθεί και να απολυμανθεί.
Ο άξιος Τούρκος δικαστής , μαζί με τις άλλες αρετές του, ήταν επιδέξιος στο να ανακαλύπτει , πάρα πολλά εδάφια του ιερού νόμου που αγνοούσαν συνήθως οι πιο αμαθείς συνάδελφοί του, και πολύ ικανός στο να διαστέλλει και να συστέλλει κάθε φορά, σαν έμπειρος βυρσοδέψης , το γράμμα και το πνεύμα των ιερών ρητών…
Όμως παρά την τόση εμπειρία και τη δίκαιη κρίση του , αυτός ο Τούρκος δικαστής έκανε το λογαριασμό χωρίς τον ξενοδόχο. Η Ελληνοπούλα που είχαν απαγάγει ήταν βαφτισιμιά του Χρήστου Μηλιόνη, του περιβόητου αρματολού της Ακαρνανίας , που δυστυχώς ήταν αγγράμματος και δεν ήξερε να ερμηνεύει τα ρητά του Κορανίου…»
Σε ένα χωριό της Άρτας ο Χαλήλ αγάς , πλούσιος Τούρκος προεστός , κλέβει τη Βασίλω Ντάσκα , που ήταν ήδη μνηστευμένη με τον Νίκο Ντάσκα ,ένα ειρηνικό αγρότη και αναδεκτή του ηρωικού οπλαρχηγού Χρήστου Μηλιόνη. Ο Τούρκος κατής της Άρτας ,παρερμηνεύοντας τα ρητά του Κορανίου ,αθωώνει τον αγά φίλο του, παρά τις διαμαρτυρίες του πατέρα της κόρης , επιδικάζει τη Βασίλω στον Χαλήλ. Όμως, ο Χρήστος Μηλιόνης δεν ανέχεται τη βαριά προσβολή ( η πνευματική συγγένεια του βαφτίσματος ήταν πολύ σοβαρή υπόθεση), κατεβαίνει από τα βουνά , εισβάλλει με τα παλικάρια του στην Άρτα και απάγει από το τζαμί τον ίδιο τον κατή. Στην συνέχεια, ο Μηλιόνης επικηρύσσεται και τα αποσπάσματα των Τούρκων τον κυνηγούν στα βουνά. Η Βασίλω στο μεταξύ κατορθώνει να δραπετεύσει από το χαρέμι του Χαλήλ και να ενωθεί με τα παλικάρια του Μηλιόνη , που βγαίνει νικητής στην αποφασιστική μάχη με τους Τούρκους…
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης απεικονίζει στο έργο με πιστότητα την ηρωική ατμόσφαιρα των χρόνων της τουρκοκρατίας, καθώς και τη ζωή , τα ήθη και τις συνήθειες των «κλεφτών». Οι περιγραφές και οι διάλογοι είναι τα αποτελεσματικότερα θετικά στοιχεία του Παπαδιαμάντη. Ό,τι, όμως, εμφανίζεται για πρώτη φορά στον «Χρήστο Μηλιόνη», είναι το χιούμορ και η άκακη ειρωνεία.
Το μυθιστόρημα έχει μεταγραφεί από τον Δημήτρη Φιλελέ σε ένα όμορφο νεοελληνικό λόγο, που τον διακρίνει η γλαφυρότητα , η ακρίβεια στην απόδοση και η σαφήνεια στην έκφραση. Τα χαρακτηριστικά αυτά καθιστούν και τη νέα μορφή του κειμένου μια εξίσου αξιόλογη και ισοδύναμη προς το πρωτότυπο καλλιτεχνική δημιουργία.
Με όλες αυτές τις αρετές το ιστορικό μυθιστόρημα «Χρήστος Μηλιόνης», στο οποίο ο εμβληματικός συγγραφέας ανασυνθέτει την Ελλάδα της Τουρκοκρατίας ,θα αποτελέσει ένα ευχάριστο και απολαυστικό αφήγημα, στη νεοελληνική γλώσσα, για τον σύγχρονο αναγνώστη.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε το 1851 στη Σκιάθο. Ο πατέρας του ήταν ιερέας και ο παππούς του ναυτικός, μια κληρονομιά που του εξασφάλισε την αγάπη του για την θάλασσα και τη βαθιά θρησκευτικότητα .Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο νησί του , ενώ στο σχολαρχείο και στο γυμνάσιο φοίτησε κατά σειρά στη Σκόπελο, στη Χαλκίδα και στον Πειραιά με πολλές διακοπές. Τελικά πήρε απολυτήριο από το Βαρβάκειο το 1874.Το ίδιο έτος γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου , αλλά δεν φοίτησε συστηματικά και δεν την τελείωσε , γιατί αναγκάστηκε να στραφεί στη δημοσιογραφία και τις μεταφράσεις για βιοπορισμό. Έμαθε μόνος του ξένες γλώσσες ( γαλλικά και αγγλικά) και εργάστηκες εκ περιτροπής στις εφημερίδες Ακρόπολις ,Άστυ και σε άλλες, χωρίς να μονιμοποιηθεί ποτέ. Παράλληλα προγύμναζε μαθητές και έψαλλε στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου στο Μοναστηράκι.
Έζησε πολύ ταπεινά , με φτωχική ενδυμασία , συναναστρεφόταν τους απλούς και απροσποίητους ανθρώπους και έπινε υπερβολικά. Μοναχικός , φυγόκοσμος, ιδιόρρυθμος και πραγματικός «κοσμοκαλόγερος» είχε τη γαλήνη και το σθένος να γράφει διηγήματα, μυθιστορήματα και ποιήματα , με θέματα κυρίως θρησκευτικά. Πέθανε στη Σκιάθο το 1911.
Γνωρίσματα του έργου του είναι το έντονο ελληνικό χρώμα , ο ανθρωπισμός, η απλότητα , η κοινωνική ομαδικότητα και η έξοχη περιγραφή των τοπίων ( η θάλασσα, η φτωχογειτονιά, τα ξωκλήσια κ.α.). Οι χαρακτήρες του είναι κυρίως γυναίκες , γριές και κοριτσάκια , φτωχοί κάτοικοι των συνοικιών και απλοϊκοί νησιώτες.
Ως λογοτέχνης ο Παπαδιαμάντης είναι κατά βάση διηγηματογράφος και κατόπιν μυθιστοριογράφος .Έργα του είναι : «Η μετανάστις », «Οι Έμποροι των εθνών», «Στο Χριστό στο Κάστρο», «Το Μυρολόγι της φώκιας» κ.α. Η νουβέλα «Η Φόνισσα» είναι το αριστούργημά του και ένα από τα αριστουργήματα της λογοτεχνίας μας.
Ο Δηµήτρης Φιλελές γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε Κοινωνικές Επιστήµες και Παιδαγωγικά. Εργάστηκε ως δάσκαλος επί 35 χρόνια στη δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ασχολείται µε την ποίηση, την πεζογραφία, την αρθρογραφία και τη φωτογραφία. Είναι µέλος της Π.Ε.Λ. και του PEN Greece.
Από τις Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή κυκλοφορούν: Η παράξενη ιστορία µμιας βαλίτσας (νουβέλα, 2023), Από τη Γη της Μικρασίας στα µμονοπάτια της προσφυγιάς (συλλογικό έργο, 2022), τα Διηγήματα του Δωδεκαημέρου (2021), τα Ιστορικά Αφηγήματα του 1821 (2021) και η Ανθολογία Πασχαλινού Διηγήματος (2021).
Από τις εκδόσεις Αττικός κυκλοφορεί η ποιητική του συλλογή Οµηρία-1922 µ.Χ. (2022). Από τις εκδόσεις Απόπειρα κυκλοφορούν οι ποιητικές του συλλογές: Αντι…σώµατα (2020), Θρ…ίαµβοι και απώλειες (2018) και Μυθ…ιστόρηµα (2017).
Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν ελεύθερα τα βιβλία του Παιδική Θεατρική Σκηνή (2013), Ο Καραγκιόζης δήµαρχος (2013), Της γλώσσας τα καµώµατα (2013).
Έχει πολλές συµµετοχές µε ποιητικές και πεζογραφικές του δηµιουργίες σε έντυπα συλλογικά έργα και µε δηµοσιεύσεις σε διαδικτυακούς λογοτεχνικούς τόπους.
Μελοποιηµένοι κύκλοι ποιηµάτων του: Του Κωνσταντή, Θρύλοι της Άλωσης της Πόλης, Όταν το ’21 αφηγείται, Οµηρία-1922 µ.Χ. και Μνηµοσύνη.
Φωτογραφικά λευκώµατα: 60 Μορφές στο φως (Real Press 2009) και Ancient Greece : Sculptural Masterpieces (Apple Store 2012).
Βιβλιοκριτικές του δηµοσιεύονται στον λογοτεχνικό διαδικτυακό τόπο fractal.
