Ένα απολαυστικό εγκώμιο στις λέξεις και στη δύναμη της γλώσσας. Ένα σπαρταριστικό ,εκρηκτικό, συγκλονιστικό ,πρωτότυπο, φοβερό βιβλίο.
«Το λεξικό των χαμένων λέξεων» Π.Γουίλιαμς Εκδόσεις Κλειδάριθμος 2023 σελ.551
Γράφει : Ο Κώστας Α. Τραχανάς
Οι λέξεις μας ορίζουν , μας ερμηνεύουν και ενίοτε μας ελέγχουν ή μας απομονώνουν. Τι συμβαίνει όμως όταν οι λέξεις που λέμε δεν καταγράφονται ; Πώς επιδρά αυτό στον ομιλητή που λέει τις συγκεκριμένες λέξεις;
Το έναυσμα γι΄ αυτό το βιβλίο ήταν δύο απλά ερωτήματα : Μήπως οι λέξεις σημαίνουν διαφορετικά πράγματα για τους άντρες και τις γυναίκες ; Και αν ισχύει αυτό, υπάρχει περίπτωση να έχουμε χάσει κάτι στη διαδικασία να βρούμε έναν ορισμό γι΄ αυτές;
Το 1879 ο Τζέιμς Μάρεϊ ορίζεται επιμελητής της έκδοσης του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης. Το 1884 εκδίδεται το τεύχος Α-Ant.Είναι το πρώτο από τα 125 περίπου τεύχη που θα εκδοθούν. Το 1885 ο Τζέιμς και η Έιντα Μάρεϊ μετακομίζουν από το Λονδίνο στην Οξφόρδη, όπου κατασκευάζουν ένα μεγάλο παράσπιτο από λαμαρίνα στον κήπο του σπιτιού τους .Το σπίτι είναι γνωστό ως Σάνισαϊντ. Το παράσπιτο έγινε γνωστό ως σκριπτόριο. Το σκριπτόριο ήταν εργαστήριο γραφής σε μοναστήρι. Ο δόκτωρ Μάρεϊ είχε επιλέξει αυτό το όνομα ,διότι τόσο ο ίδιος όσο και οι βοηθοί του έμοιαζαν κάπως με μοναχούς και το Λεξικό έμοιαζε σαν την δική τους Αγία Γραφή.
Το 1888 εκδίδεται ο πρώτος τόμος, Α-Β. Το 1928 εκδίδεται ο δωδέκατος τόμος ,V-Z.
Το 1989 κυκλοφορεί η δεύτερη έκδοση του Λεξικού της Οξφόρδης.
Το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης ήταν ένα ιδιαιτέρως αντρικό εγχείρημα. Όλοι οι επιμελητές ήταν άντρες ,οι περισσότεροι βοηθοί ήταν άντρες ,οι περισσότεροι εθελοντές ήταν άντρες και τα περισσότερα λογοτεχνικά κείμενα ,εγχειρίδια και άρθρα εφημερίδων ,που αποτέλεσαν τεκμήρια για τη χρήση των λέξεων τα είχαν γράψει άντρες .Οι εκπρόσωποι του Oxford University Press ήταν άντρες.
Που είναι οι γυναίκες σε αυτή την υπόθεση ; Και παίζει ρόλο το γεγονός ότι απουσιάζουν ; Τελικά οι γυναίκες είχαν ασήμαντους και δευτερεύοντες ρόλους και η ιστορία σπανίως τις μνημονεύει. Η έλλειψη εκπροσώπησης των γυναικών πιθανόν σήμαινε ότι η πρώτη έκδοση του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης μεροληπτούσε υπέρ των εμπειριών και των αισθημάτων των αντρών. Για την ακρίβεια των μεσήλικων λευκών αντρών της βικτοριανής εποχής…
Αυτό το μυθιστόρημα αποτελεί μια απόπειρα να κατανοήσουμε πώς ο τρόπος που ορίζουμε τη γλώσσα ορίζει εμάς τους ίδιους .Από την αρχή ως το τέλος ,προσπάθησε η συγγραφέας να πλάσει εικόνες και να εκφράσει συναισθήματα που θέτουν υπό αμφισβήτηση τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε τις λέξεις. Βάζοντας σαν κεντρική ηρωΐδα την Εσμέ ανάμεσα στις λέξεις , μπορούσαμε να φανταστούμε πώς μπορεί να την επηρέαζαν ,αλλά και πώς πιθανόν τις επηρέαζε εκείνη.
Η συγγραφέας Πιπ Γουίλιαμς εξυφαίνει τη μυθοπλαστική ιστορία της Εσμέ σε συνάρτηση με την πραγματική ιστορία του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης όπως τη γνωρίζουμε .Η πραγματική ιστορία περιλάμβανε και το κίνημα των γυναικών για το δικαίωμα ψήφων στην Αγγλία , τις σουφραζέτες και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η εξάχρονη, ορφανή από μητέρα ,Εσμέ Νίκολ, άκουγε την ιστορία του Αλαντίν από τον μπαμπά της, που ήταν αξιόπιστος λεξικογράφος, στο σκιπτόριο της Οξφόρδης . Εκείνη την εποχή το σκριπτόριο ήταν η σπηλιά της. Αλλά, σε αντίθεση με τον Αλαντίν, δεν ήθελε να βγει αποκεί μέσα. Ανήκε στο σκριπτόριο , ήταν φυλακισμένη του με τη θέλησή της. Μοναδική της επιθυμία ήταν να εργαστεί αργότερα στο Λεξικό της Οξφόρδης , και είχε πραγματοποιηθεί.
Μερικές λέξεις είναι πιο σημαντικές από άλλες-αυτό το έμαθε η Εσμέ , μεγαλώνοντας στο σκριπτόριο .Αλλά της πήρε πολύ καιρό να καταλάβει γιατί…
Στο σκριπτόριο ,αυτό το παράσπιτο αποθήκευαν λέξεις. Κάθε λέξη της αγγλικής γλώσσας ήταν γραμμένη σε ένα χαρτί στο μέγεθος καρτ ποστάλ περίπου .Τις έστελναν εθελοντές από κάθε γωνιά της Γης και τοποθετούνταν σε δεσμίδες στις εκατοντάδες θυρίδες που διέτρεχαν τους τοίχους. Όλα αυτά τα έβλεπε η Εσμέ κάθε μέρα καθισμένη κάτω από το τραπέζι διαλογής. Ώσπου μια μέρα ήρθε και την βρήκε ένας μικρός θησαυρός. Ήταν μια λέξη που γλίστρησε από την άκρη του τραπεζιού. Ποια λέξη να ήταν, αναρωτήθηκε ; Ποιανού να είναι; Κανείς δεν έσκυψε να την αναζητήσει.
Ο μπαμπάς της της έλεγε ότι ο λόγος που περνούσε τόσες ώρες στο σκριπτόριο ήταν να καταλάβει τις λέξεις, που έστελναν οι εθελοντές , ώστε αυτές να αποκτήσουν ένα ορισμό στο Λεξικό .Όμως μερικές λέξεις δεν θα είχαν ορισμό, θα έμεναν απέξω…
Άρα αυτή η λέξη πίστεψε η Εσμέ θα έμενε απέξω . Κάποιος βοηθός την πέταξε, την αγνόησε ή την απόρριψε .
Η λέξη ήταν bondmaid.
Αυτή η όμορφη και προβληματική λέξη σήμαινε: δούλα ή εσωτερική υπηρέτρια ή κάποια που είναι υποχρεωμένη να υπηρετεί μέχρι τον θάνατό της.
Η Εσμέ την έβαλε στην τσέπη της φούστας της και ζήτησε από την Λίζι ,την οικιακή βοηθό, να την κρύψει .Εκείνη την έβαλε σε ένα μικρό ξύλινο μπαούλο. Εκεί μέσα έβαλε η μικρή Εσμέ και άλλες λέξεις, που πέφτανε κάτω και όσο μεγάλωνε έβαζε ακόμα περισσότερες. Δεν ήξερε τι σημαντικό είχαν οι συγκεκριμένες λέξεις .Ο μπαμπάς της θεωρούσε ότι έσωζε τις άλλες λέξεις που έβαζε στο Λεξικό και οι λέξεις που έσωζε η Εσμέ προέρχονταν από κρυφές γωνίτσες και από τον κάλαθο των αχρήστων στο κέντρο του τραπεζιού διαλογής.
Το μπαούλο της ήταν σαν το Λεξικό ,απλώς ήταν γεμάτο με λέξεις που χάθηκαν ή αμελήθηκαν ή γυναικείες λέξεις ή βρομόλογα. Αυτές οι λέξεις τη βοηθούσαν να καταλάβει τον κόσμο . Όσο περνούν τα χρόνια , η Εσμέ συνειδητοποιεί ότι κάποιες λέξεις θεωρούνται πιο σημαντικές από άλλες , κι ότι λέξεις και έννοιες που σχετίζονται με τα βιώματα των γυναικών δεν καταγράφονται. Ακόμα και οι πιο ευνοϊκές λέξεις -δεσποινίς, σύζυγος, μητέρα- δήλωναν αν ήταν παρθένες ή όχι. Ποιο ήταν το αρσενικό αντίστοιχο του δεσποινίς; Ποιο ήταν το αρσενικό αντίστοιχο για το την πόρνη ή τη μέγαιρα ; Ποιες λέξεις όριζαν αυτήν ; Ποιες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να την κρίνουν ή να την συμπεριλάβουν ; Δεν ήταν δεσποινίς ,αλλά δεν ήταν και σύζυγος κάποιου.
Οι λέξεις των μορφωμένων αντρών και της καλή κοινωνίας θεωρούνταν εξ ορισμού πιο σημαντικές από εκείνες των απαίδευτων τάξεων, των φτωχών συμπεριλαμβανομένων των γυναικών και των χυδαίων λέξεων (εξώγαμο, μουνί κ.α.).
Αυτό το μπαούλο με τις λέξεις ήταν το Λεξικό των χαμένων λέξεων…
Ποια ήταν η μικρή Μέγκαν ή Μεγκ που υιοθετήθηκε από ένα ζευγάρι Αυστραλών ;
Ποιος ήταν ο τυπογράφος και βιβλιοδέτης Γκάρεθ Όουεν ,που αντί να δώσει ένα δαχτυλίδι αρραβώνων στην Εσμέ, της έφτιαξε ένα Λεξικό με τις χαμένες λέξεις και τίτλο «Λέξεις των γυναικών και η σημασία τους» με επιμέλεια της Εσμέ Νίκολ ;
Ένα απολαυστικό εγκώμιο στις λέξεις και στη δύναμη της γλώσσας.
Ένα σπαρταριστικό ,εκρηκτικό, συγκλονιστικό ,πρωτότυπο, φοβερό βιβλίο.
Διαβάστε το.
Η Πιπ Γουίλιαμς γεννήθηκε στο Λονδίνο, μεγάλωσε στο Σίντνεϊ και σήμερα ζει στο Αντελάιντ Χιλς. Είναι συν-συγγραφέας του βιβλίου Time Bomb: Work, Rest and Play in Australia Today (New South Books, 2012), ενώ το 2017 έγραψε το One Italian Summer, τα απομνημονεύματά της από τα ταξίδια που έκανε η οικογένειά της (Affirm Press).
Επίσης, έχει δημοσιεύσει ταξιδιωτικά άρθρα, βιβλιοκριτικές, διηγήματα μικρής φόρμας και ποιήματα. Για το «Λεξικό των χαμένων λέξεων» η Πιπ ερεύνησε τα αρχεία του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης και ανακάλυψε μια ιστορία χαμένων λέξεων, καθώς και τη ζωή γυναικών που βρίσκονταν πίσω από τη δημιουργία του. Το Λεξικό των χαμένων λέξεων είναι το πρώτο της μυθιστόρημα, το οποίο πρόκειται να εκδοθεί σε δεκάδες χώρες και να μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
